Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı (NATO) (ing. North Atlantic Treaty Organization, fr. Organisation du Traité de l'Atlantique Nord) - 4 aprel 1949-cu ildə qurulmuş hərbi ittifaq. NATO - sülhün qorunmasını və azadlıqların müdafiəsini siyasi həmrəylik yolu ilə təmin edən və üzvlərinə qarşı yönəlmiş istənilən aqressiya formalarının dəf edilməsini, lazım gəldikdə isə hərbi gücdən istifadə edilməsini nəzərdə tutan müstəqil dövlətlərin alyansıdır. 1949-cu il aprelin 4-də Vaşinqtonda 12 dövlətin iştirakı ilə Şimali Atlantika müqaviləsi imzalandı. Bununla da müasir beynəlxalq münasibətlərdə mühüm rol oynayan NATO yaradıldı. Əsasən ABŞ-ın iştirakı ilə Avropa ölkələrindən təşkil olunan bu blok ötən müddət ərzində fəaliyyətini şərqə doğru genişləndirib. Belə ki, Polşa, Macarıstan, Çexiya, Bolqarıstan, Rumınya, Slovakiya, Sloveniya ,Albaniya, Xorvatiya və Baltik ölkələrini tərkibinə alıb. Qeyd edək ki,hazırda mənzil qərargahı Brüsseldə yerləşən alyansa 26 ölkə daxildir. Lakin onun başlanğıc mənbəyi daha əvvəllərə gedib çıxır. Həmin ərəfədə Avropa ölkələrinə Sovet İttifaqı və kommunizmdən qorunmaq üçün ABŞ-ın təhlükəsizlik zəmanəti lazım idi. Sovet İttifaqının Qərbi Avropanı işğal etməsinə qarşı ABŞ-dan müdafiə təminatının alınması Vaşinqton sazişinin 5-ci maddəsində öz əksini tapıb. Bu, hər hansı NATO üzvi olan ölkəyə hücum olunardısa, bütün alyans üzvlərinin köməyə gələcəyi ilə bağlı bir müddia idi. Soyuq Müharibənin ən qızğın dövrlərində belə NATO tərəfindən müəyyən transformasiya siyasətlərinin həyata keçirildiyi məlumdur. Misal üçün, 1952 Lissabon Sammitində qəbul edilən "Məhdud Müharibə Strategiyası" və ya 1954-cü ildə qəbul edilən "Kütləvi Zərbə Strategiyası", eləcə də 1967-ci ildən etibarən tətbiq olunan "Elastiki Zərbə Strategiyası" kimi sənədlər NATO-nun hər dövrün tələbinə uyğun dəyişmə trendinin göstəricisidir. Ancaq qeyd edək ki, verilən nümunlərdən də görüldüyü kimi "Soyuq Müharibə" dövründə strateji sənədlərin qəbulu və icra edilməsi daha çox təşkilatın texniki-hərbi fəaliyyətlərinə işarə edirdi. Soyuq Müharibənin başa çatmasından sonra Şimali Atlantika Alyansı fəaliyyətlərində texniki-hərbi sahə ilə yanaşı, siyasi-konseptual bazada da müəyyən transformasiya meylləri müşahidə edilməyə başladı. Azərbaycanın xarici siyasətində də əsas vəzifələrdən biri Avroatlantik məkana inteqrasiyadır. Ölkəmiz 1994-cü ildən NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq", 2004-cü ildən isə "Fərdi tərəfdaşlıq" proqramlarına qoşulub. Bu, Azərbaycanla hərbi ittifaq arasında əlaqələrin inkişafının mühüm göstəriciləridir. Ölkəmiz 1999-cu ildə NATO PA-ya müşahidəçi, 2002-ci ildən isə assosiativ üzv qəbul edilib. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin birləşmələri Kosovo, İraq və Əfqanıstanda sülhməramlı qoşunların tərkibində fəal iştirak edir.
Əsas iş prinsipi
NATO - hökumətlərarası təşkilatdır, onun bütün üzvləri öz suverenliyi və müstəqilliyini qoruyurlar. İlk növbədə NATO BMT-nin Nizamnaməsinin prinsiplərinə uyğun olaraq siyasi və hərbi yollarla bütün üzvlərinin azadlığını və təhlükəsizlyini müdafiə edir. Alyansın fəaliyyətinin əsas prinsipi üzvlərinin bölünməzliyi əsasında ümumi öhdəliklərin yerinə yetirilməsi və suveren dövlətlər tərəfindən əməkdaşlığın qurulmasıdır. [redaktə / تحریر]Təsis edilməsi
Təsis edilməsi
Alyansın yaranması Brüssel sazişinin imzalanması (mart 1948) ilə başlanmışdır. Bu sazişdə 5 Qərbi Avropa ölkəsi ümumi müdafiə sistemini yaratmaq və ölkələr arasında qarşılıqlı əlaqələri möhkəmləndirmək istəklərini təsdiq etdilər. [redaktə / تحریر]Üzvləri
Üzvləri
NATO-nun 28 üzvü var. Onlar: Amerika Birləşmiş Ştatları, Albaniya, Almaniya, Belçika, Böyük Britaniya, Bolqarıstan, Çexiya, Danimarka, Estoniya, Fransa, İspaniya, İtaliya, İslandiya, Kanada, Latviya, Litva, Lüksemburq, Macarıstan, Niderland, Norveç, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Slovakiya, Sloveniya, Türkiyə, Xorvatiya və Yunanıstandır Telekommunikasiya sahəsində NATO ilə əməkdaşlığın məqsədi birgə təlimlər çərçivəsində qarşılıqlı fəaliyyət, böhran vəziyyətində alyansın müvafiq prosedurlarının tətbiqi və müasir informasiya texnologiyalarinin istifadəsidir. |
